DEN HAAG - Op 7 november, een dag voor zijn sterfdag, verschijnt op diverse platforms Sam Swaap - Het ontslag van de concertmeester, een tweedelige podcast over het functioneren van het Residentie Orkest tijdens de Tweede Wereldoorlog middels het verhaal van concertmeester Sam Swaap. De podcast is in opdracht van het Residentie Orkest gemaakt door Lex Bohlmeijer, presentator bij KRO-NCRV voor NPO Klassiek.
De Joodse musici van het Residentie Orkest in Den Haag werden tijdens de Tweede Wereldoorlog geconfronteerd met tragische en complexe omstandigheden. Vóór de oorlog waren Joodse musici zeer actief binnen het orkest, maar na de Duitse bezetting in mei 1940 werden zij steeds meer uitgesloten van het openbare muziekleven. In april 1941 werd het voor Joodse musici verboden om op te treden in orkesten en muziekacademies, wat uiteindelijk leidde tot hun ontslag bij het Residentie Orkest. Vijf musici en drie stafleden keerden nooit meer terug. Een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van het orkest die jarenlang onderbelicht is gebleven.

Sam Swaap (1888-1971) werd in 1914 violist/tweede concertmeester bij het Residentie Orkest en vanaf 1917 eerste concertmeester. Omdat hij Joods was, werd hij medio mei 1941 op last van de Nazi’s uit het orkest gezet samen met andere Joodse collega’s. Swaap zat vanaf december 1942 zes maanden opgesloten in Huize De Biezen, rond mei 1943 werd hij gedeporteerd naar Kamp Westerbork en in september 1944 naar Theresienstadt. Hij overleefde de concentratiekampen en pakte in het najaar van 1945 de draad weer op bij zijn eigen orkest. Daar ontbraken acht collega’s die in de oorlog waren omgekomen, vermoord in Auschwitz en Sobibor.

Sven Arne Tepl, algemeen en artistiek directeur van het Residentie Orkest: “In de donkere tijd van de oorlog speelde het Residentie Orkest door, zonder zijn Joodse collega's. Een feit dat rillingen geeft. Sam Swaap is gelukkig teruggekeerd na de oorlog maar de andere Joodse collega's die eveneens werden afgevoerd zijn vermoord. Hen willen we ook een naam geven. Het is de hoogste tijd om terug te blikken, uit te zoeken en verantwoordelijkheid te nemen voor een geschiedenis die nog niet volledig verteld is. Deze podcast is onderdeel hiervan.”

De podcast maakt deel uit van de serie Muziek tot leven – verhalen van musici in de oorlog van KRO-NCRV/NPO Klassiek over Nederlandse componisten en musici die zijn vervolgd en soms vermoord in de Tweede Wereldoorlog. Aan het woord in Sam Swaap – Het ontslag van de concertmeester komen Pauline Micheels, schrijfster van Muziek in de schaduw van het Derde Rijk, Philomeen Lelieveldt, conservator bij het Haags Gemeentearchief voor de collecties van het Nederlands Muziek Instituut, Sven Arne Tepl, algemeen en artistiek directeur van het Residentie Orkest, en Jan Leuiken, voorzitter van Stichting tot Behoud van de Joodse Begraafplaats in Wassenaar.

De podcast is gemaakt in opdracht van het Residentie Orkest en kwam tot stand dankzij de Vereniging Vrienden van het Residentie Orkest en het Fonds Residentie Orkest. Sam Swaap – Het ontslag van de concertmeester is een eerste verkenning van het functioneren van het Residentie Orkest tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het orkest heeft dr. Philomeen Lelieveldt gevraagd verder onderzoek te doen naar de rol van het orkest in deze periode.